Kompang

Salah satu daripada alat muzik tradisional Melayu yang popular masa kini ialah kompang. Kompang dikatakan berasal daripada Parsi dan digunakan untuk menyambut kedatangan Rasulullah S.A.W. Selain itu, kompang juga digunakan untuk menaikkan semangat tentera Islam ketika berperang. Alat muzik ini dibawa ke Nusantara oleh pedagang Arab yang datang berdagang. Mereka memperkenalkan alat muzik ini dan mendapat sambutan yang hebat di kalangan penduduk Tanah Melayu terutamanya orang-orang Jawa.

Kompang mempunyai ukuran garis pusat antara 20 hingga 37.5 sentimeter dan ketinggian sehingga 12 sentimeter. Ia banyak dimainkan di negeri Johor, Selangor dan Perak. Kalau dahulunya alat muzik ini hanya dimainkan di majlis perkahwinan, berkhatan, dan menyambut pembesar tetapi penggunaannya diperluaskan di sekolah, institusi pengajian tinggi dan ketika menyambut ketibaan pemimpin negara luar.

Alat muzik ini bulat dan diperbuat daripada kayu yang kuat dan berkualiti. Kayu yang berbentuk bulatan penuh ini dikenali sebagai balon atau badan kompang. Biasanya kayu yang digunakan ialah pokok cengal dan palau. Penggunaan kayu yang kuat akan memastikan balon kompang tidak pecah atau retak apabila terjatuh. Kulit kambing betina pula digunakan sebagai penutup pada permukaan balon kompang. Satu lagi permukaan kompang yang terbuka dikenali sebagai mulut kompang.

Kompang terdiri daripada pelbagai saiz. Kompang yang dimainkan di Johor tidak mempunyai saiz yang tertentu. Ada yang mempunyai ukuran garis pusat sepanjang 22.5 sentimeter, 25 sentimeter, 27.5 sentimeter dan ada juga yang mencecah sehingga 35 sentimeter. Kebanyakan pemain di Johor menggunakan kompang yang sama saiznya. Hal ini demikian kerana kompang yang pelbagai saiz menghasilkan bunyi yang berbeza. Pemain di negeri Perak dan Selangor pula menggunakan alat muzik sampingan yang lain untuk mempelbagaikan bunyi.

Cara pembuatan kompang
Kayu yang berkualiti akan dipilih. Kayu dipotong kasar menggunakan mesin lathe untuk membentuk satu bulatan mengikut saiz yang dikehendaki. Potongan kayu ini akan disapu lilin dan dijemur di tempat redup sehingga betul-betul kering (tiga hingga lima bulan). Setelah kering, kulit kambing akan diletakkan pada permukaan bulatan dan ditegangkan. Baldu akan dililitkan di sekeliling bulatan. Paku akan disemat untuk memastikan kulit tersebut sentiasa berada dalam keadaan tegang.

Kompang dimainkan secara berkumpulan dalam keadaan duduk, berdiri atau berjalan. Bagi majlis seperti berzanji, pemain akan duduk bersila atau di atas kerusi. Manakala bagi majlis yang melibatkan perarakan, pemain akan berjalan mengiringi pengantin atau pembesar negara.
Kompang dimainkan menggunakan kedua-dua belah tangan. Sebelah tangan memegang kompang, manakala sebelah tangan lagi memukul kompang. Terdapat tiga rentak dalam permainan kompang, iaitu rentak biasa, rentak kencet, dan rentak sepulih. Rentak yang biasa dimainkan ialah rentak biasa. Rentak kencet ialah rentak di tengah-tengah pukulan yang seolah-olah terhenti seketika. Manakala rentak sepulih pula dimainkan untuk memulihkan semula lagu.

Kumpulan kompang ini dipecahkan kepada tiga kumpulan kecil mengikut peranan yang tertentu. Kumpulan pertama bertindak sebagai ‘pembolong' yang akan memukul kompang dengan bunyi pukulan khusus secara seragam. Pukulan jenis ini dikenali sebagai pukulan dasar. Kumpulan kedua pula dikenali sebagai ‘peningkah' dan berperanan sebagai master untuk mengawal keseluruhan corak permainan. Manakala kumpulan ketiga pula dikenali sebagai ‘penyilang' yang akan melengkapi rentak pada keseluruhan pola paluan.

Kompang perlu dijaga dengan baik. Ada masyarakat Melayu yang percaya bahawa kompang tidak boleh diletakkan di merata-rata tempat, dilangkah atau dipijak. Jika perkara tersebut dilanggar, mereka akan naik ‘syeikh' dan tidak sedarkan diri ketika memalu kompang. Paluan akan terus dibuat sehinggalah tangan mereka tercedera.